Dana 03. i 04.06.2021. godine, Dijana Popović-Gavranović, načelnica Stručne službe, prisustvovala je regionalnoj konferenciji “Za poboljšanje operativnih kapaciteta za borbu protiv online seksualne eksploatacije i zlostavljanja djece”, na poziv Ministarstva pravde, ljudskih i manjinskih prava.
Regionalnu konferenciju je organizovao Savjet Evrope kako bi se predstavio novi pilot modul za obuku u sudstvu i državnom tužilaštvu, za sprovođenje zakona i borbu protiv online seksualnog iskorišćavanja i zlostavljanja djece (OCSEA), koji je razvijen u okviru projekta Savjeta Evrope EndOCSEA @ Evropa.
Cilj konferencije je bio promocija ključnih aspekata modula obuke koji će biti stavljeni na raspolaganje državama članicama Savjeta Evrope za izvođenje obuka u ovoj oblasti, uključujući obuku za trenere, i/ili poboljšanje ili ažuriranje relevantnih nacionalnih programa obuke. Ponuđeni modul obuke mogu pružiti stručnjaci Savjeta Evrope, na zahtjev, na nacionalnom nivou, u saradnji sa nacionalnim institutima za obuku policije i pravosuđa.
Regionalnu konferenciju su moderirali Stephanie Burel, voditeljica projekta EndOCSEA@Europe i Giorgi Jokhadze, voditelj projekta Cybereast.
Predavači su bili: Rajka Vlahović, Savjet Evrope-SE, nezavisni stručnjak; Mark Cameron, SE, nezavisni stručnjak; Andrea Bradley, SE, nezavisni stručnjak; Maria Andriani Kostopoulou, SE, nezavisni stručnjak.
Na konferenciji su prezentovane sljedeće tematske cjeline: materijalno i procesno krivično pravo u oblasti online seksualne ekspolatacije i zlostavljanja djece; proaktivna istraga; reaktivne istrage – elektronski dokazi, identifikacija žrtve i postupanje sa djetetom žrtvom i osumnjičenim; zaštita djece žrtava i svjedoka u toku krivičnog postupka.
Materijalno i procesno krivično pravo – online seksualna eksploatacija i seksualno zlostavljanje djece je obrađeno kroz sljedeće teme:
Uvod u suštinske odredbe Lanzarot konvencije, predavač Rajka Vlahović, SE, nezavisni stručnjak
Upoznavanje sa odredbama Budimpeštankse konvencije – diskusija o procesnim odredbama i istražnim postupcima, međunarodnoj saradnji, predavač Rajka Vlahović, SE, nezavisni stručnjak
Diskusija – studija slučaja/nacionalne prakse u vezi primjene Lanzarot i Budimpeštanske konvencije, stručnjaci država članica.
Ukazano je na raspon krivičnih djela koja predstavljaju seksualno iskorišćavanje i seksualno zlostavljanje na osnovu odredbi Lanzarot konvencije, kako bi se utvrdila osnovna krivična djela u nacionalnom zakonodavstvu koja su primjenjiva na ta djela, kao i na značaj uvažavanja otežavajućih okolnosti iz člana 30 Lanzarot konvencije pri odmjeravanju kazni za učinioce djela seksualne eksploatacije i seksualnog zlostavljanja djece.
Takođe, ukazano je na odredbe Budimpeštanske konvencije koje podržavaju istragu i krivično gonjenje zbog djela seksualne eksploatacije i seksualnog zlostavljanja djece, kao i na primjenu odredbi o uzajamnoj međunarodnoj pravnoj pomoći i kako obezbijediti efikasnu i efektivnu međunarodnu pravnu pomoć u odnosu na te odredbe. Fokus je na obezbjeđivanju efikasnijeg otkrivanja i procesuiranja učinilaca, na sprovođenju istrage i prikupljanju dokaza na organizovani, kontinuirani, sistematski način, u važnom procesu međunarodne saradnje.
Konvenciju o sajber (kibernetičkom/računarskom) kriminalu-Budimpeštanska konvencija donio je Savjet Evrope 23.11.2001. godine, a stupila je na snagu 01.07.2004. godine. Crna Gora je 03.03.2010. godine donijela Zakon o potvrđivanju Konvencije o računarskom kriminalu, koji je stupio na snagu 01.07.2010. godine, kao i dodatni Protokol uz Konvenciju o računarskom kriminalu o inkriminisanju djela rasizma i ksenofobije učinjenih putem računarskih sistema. Dodatni Protokol donio je Savjet Evrope 28.01.2003. godine.
Takođe, Crna Gora je 18.06.2009. godine potpisala Konvenciju Savjeta Evrope o zaštiti djece od seksualnog iskorišćavanja i seksualnog zlostavljanja-Lanzarot konvenciju, ratifikovala 25.11.2010. godine, a datum stupanja na snagu je 01.03.2011. godine.
Proaktivna istraga je obrađena kroz sljedeće teme:
Metode sprovođenja proaktivne istrage, predavač Mark Cameron, SE, nezavisni stručnjak
Diskusija – studija slučaja/nacionalne prakse u državama članicama
Online istražni alati i medode, studija slučaja i diskusija, predavač Mark Cameron, SE, nezavisni stručnjak
Diskusija – studija slučaja/nacionalne prakse u državama članicama u vezi sa međunarodnim organizacijama
Ukazano je na krivično gonjenje i proaktivnu istragu u svijetlu člana 30 i 31 Lanzarot konvencije, koji se posebno bave pitanjima metoda sprovođenja proaktivne istrage, sprovođenjem proaktivne istrage u najboljem interesu djeteta, kao i predstavljanjem informacija, podataka i dokaza prikupljenih u bilo kojoj fazi istrage kako bi se pomoglo daljim radnjama ili krivičnom gonjenju.
Reaktivne istrage – elektronski dokazi, identifikacija žrtve i postupanje sa djetetom žrtvom i osumnjičenim su obrađene na sljedeći način:
Elektronski dokazi, analiza slika, studija slučaja u vezi istrage, predavač Andrea Bradley, SE, nezavisni stručnjak
Postupanje sa djetetom žrtvom, osumnjičenim, suđenje, predavač Andrea Bradley, SE, nezavisni stručnjak
Studija slučaja, nacinalne prakse u vezi istrage, diskusija
Predstavljene su metode reaktivne istrage, gdje se mogu pojaviti informacije o seksualnom iskorišćavanju i seksualnom zlostavljanju djece, kako sprovoditi istrage legalno i zakonito u cilju prikupljanja najboljih dokaza i njihovog izvođenja pred sudom, vodeći računa o najboljem interesu djeteta i zaštiti djeteta. Ukazano je da se posebno treba baviti pitanjima kao što su: „posjedovanje dečje pornografije“, „svjesno pristupanje sadržaju“ i „pridobijanje djece“ (grooming);
brza nacionalna i međunarodna razmjena
informacija u vezi istrage i dokaza; postupanje sa elektronskim dokazima; saradnja organa za sprovođenje zakona sa pružaocima internet usluga, a međunarodna saradnja, naročito međunarodna pravna pomoć su ključne tačke djelotvorne akcije protiv visokotehnološkog kriminala.
Nove tehnologije i širenje globalne svjetske računarske mreže – Interneta donijeli su nove oblike društveno neprihvatljivog ponašanja koji više nisu lokalni, nego globalni, a veoma nepovoljno utiču na djecu i koji treba da se na odgovarajući način inkriminišu. Stoga je potrebna djelotvorna međunarodna saradnja: da međunarodna zajednica brzo donese odgovarajuće, ujednačene krivične propise u što većem broju država, kako bi se izbjegla mogućnost vršenja krivičnih djela iz zemlje koja nema odgovarajuće propise, kao i dа se smаnji svаki nеgаtivni uticај nа prоtоk infоrmаciја i dоkаzа u mеđunаrоdnоm оkružеnju; da nacionalne policije sarađuju na međunarodnom nivou.
Budimpeštanska kоnvеnciјa definiše sljedeća krivična djela: nеоvlаšćеni (prоtivprаvni) pristup; nеоvlаšćеnо (prоtivprаvnо) prеsrеtаnjе; omеtаnjе tоkа pоdаtаkа; omеtаnjе rаčunаrskоg sistеmа; zlоupоtrеbа urеđаја; fаlsifikоvаnjе pоmоću rаčunаra; prеvаrа pоmоću rаčunаrа; djеčiјa pоrnоgrаfiјa; u vezi аutоrskih i srоdnih prаvа, kao i procesne odredbe: hitnо čuvаnjе pоhrаnjеnih pоdаtаkа; hitnо čuvаnjе i djеlimičnо оtkrivаnjе pоdаtаkа о sаоbrаćајu; nаrеdba zа dоstаvlјаnjе podataka; prеtrаga i zаplijеna rаčunаrskih pоdаtаkа; prikuplјаnjе pоdаtаkа о sаоbrаćајu u rеаlnоm vrеmеnu; prеsrеtаnjе pоdаtаkа о sаоbrаćајu.
Ova konvencija se bavi procesuiranjem učinilaca krivičnih djela iz oblasti visokotehnološkog kriminala, preduzimanjem mjera na nacionalnom nivou-materijalno i procesno pravo i međunarodna saradnja, u cilju prevazlaženja ograničenja uslijed nacionalnih razlika i usklađivanja zakonodavstava država u ovoj oblasti i suprostavljanja kompjuteskom kriminalu na međunarodnom nivou, kao i preventivnim mjerama (obuka svih struktura o visokotehnološkom kriminalu i elektronskim dokazima, promocija preventivnih mjera i podizanje svijesti na svim nivoima, uključujući i rad sa djecom putem podučavanja da ne brišu dokaze, kako da ih čuvaju i dr.).
Zaštita djece žrtava i svjedoka u krivičnom postupku predstavljena je kroz sljedeće teme:
Prepoznavanje štete nanijete djeci i zaštita djece u toku i nakon krivičnog postupka, studija slučaja, međunarodni i standardi SE, predavač Maria Andriani Kostopoulou, SE, nezavisni stručnjak
Diskusija-studija slučaja, nacionalne prakse država članica u pružanju podrške i zaštite djeci i svjedocima u krivičnom postupku, stručnjaci i NVO država članica
Pomoć djeci žrtvama i saradnja među institucijama: multidisciplinarni pristup, predavač Maria Andriani Kostopoulou, SE, nezavisni stručnjak
Diskusija-studija slučaja, nacionalne prakse država članica u vezi izricanja kazni seksualnim prestupnicima i organizovanje pružanja pomoći djeci žrtvama
Predstavljeni su modeli ispitivanja djece žrtava i svjedoka: NICHD protokol (forenzičko ispitivanje), PEACE intervju i BARNAHUS model, koji doprinose zaštiti djece u krivičnom postupku, smanjenju stresa saslušanja, broja ispitivanja djeteta, prevenciji reviktimizacije.
Ponuđena obuka za poboljšanje operativnih kapaciteta organa za sprovođenje zakona za borbu protiv online seksualne eksploatacije i zlostavljanja djece je zasnovana na odredbama i praksi ESLJP o zaštiti djece od seksualnog iskorišćavanja i seksualnog zlostavljanja (Lanzarot konvencija) i Konvenciji o sajber kriminalu (Budimpeštanska konvencija) u različitim državama  članicama Evrope i saradnji sa drugim međunarodnim partnerima koji rade u ovoj oblasti.
Obuka nudi: praktični i prilagođeni pregled međunarodnih standarda i procedura u zaštiti djece od seksualnog iskorišćavanja i zlostavljanja i zaštiti djece žrtava i svjedoka u toku krivičnog postupka, sa primjerima iz zemalja članice EU i studijama slučaja, podršku zakonodavnih i pratećih reformi, poboljšanje kapaciteta sudstva i tužilaštva, organa za sprovođenje zakona, promociju multidisciplinarne saradnje kako bi se pružila podrška djeci žrtvama na panevropskom nivou.